
Spinnen zijn een van de meest mysterieuze en verkeerd begrepen wezens op onze planeet. Hoewel er meer dan 50 duizend soorten van deze geleedpotigen bekend zijn in de wetenschap, blijven veel mensen angst en afkeer voor hen voelen. Spinnen bewonen bijna elke hoek van de aarde, behalve Antarctica, en spelen een belangrijke rol in ecosystemen door het aantal insecten onder controle te houden.
In dit artikel ontkrachten we populaire mythes over spinnen en delen we verbazingwekkende feiten die helpen om deze unieke schepsels beter te begrijpen en misschien zelfs lief te hebben.
Soorten en maten
Spinnen bewonen de meest uiteenlopende ecosystemen: van warme tropische bossen tot koude bergtoppen en droge woestijnen. In warme regio's is hun soortendiversiteit bijzonder groot. De grootte van spinnen varieert van microscopisch klein tot indrukwekkende reuzen.
Het kleinste exemplaar is de Patu digua uit Colombia, die slechts 0,37 mm lang is; hij is zo klein dat hij moeilijk met het blote oog te zien is. Aan de andere kant kan de Theraphosa blondi (Theraphosa blondi), die in Zuid-Amerika leeft, bogen op een lichaamslengte tot 9 cm en een spanwijdte tot 25 cm, waarmee het de grootste spin is qua massa.
Arachnologie — de wetenschap van spinnen
De wetenschap die spinnen en andere spinachtigen bestudeert, wordt arachnologie genoemd. Arachnologen onderzoeken de structuur, het gedrag, de ecologie en de evolutie van deze wezens. Hoewel spinnen al meer dan 300 miljoen jaar op aarde bestaan, blijven veel aspecten van hun leven een mysterie. Dankzij de onderzoeken van arachnologen leren we over nieuwe soorten, ontdekken we hun unieke vaardigheden en begrijpen we hun rol in de natuur.
Arachnofobie — angst voor spinnen
Arachnofobie, of irrationele angst voor spinnen, is een van de meest voorkomende fobieën ter wereld. Deze angst is vaak gebaseerd op mythen en misvattingen die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Psychologen associëren arachnofobie met evolutionaire overlevingsmechanismen, maar wijzen ook op de invloed van culturele stereotypen en massamedia, die spinnen vaak afschilderen als gevaarlijke en agressieve wezens.
Giftige en niet-giftige spinnen: mythen en werkelijkheid
Er bestaat een mening dat spinnen in giftige en niet-giftige soorten zijn verdeeld. In werkelijkheid zijn bijna alle spinnen giftig, maar hun gif is bedoeld om kleine prooien te verlammen en vormt geen gevaar voor mensen. Slechts een klein aantal soorten heeft gif dat ernstige schade aan mensen kan toebrengen. De meeste spinnen kunnen de menselijke huid niet doorboren vanwege zwakke cheliceren (kaken) of hun kleine formaat.
Gevaarlijke spinnensoorten
- Sydney trechterwebspin (Atrax robustus): leeft in Australië en staat bekend om zijn krachtige gif. Zijn beten kunnen dodelijk zijn, vooral voor kinderen, als er geen tijdige medische hulp wordt geboden.
- Zwarte weduwe (Latrodectus mactans): komt veel voor in Noord-Amerika. De beet van deze spin kan hevige pijn en spierspasmen veroorzaken.
- Brazilië dolende spin (Phoneutria): een van de giftigste spinnen ter wereld. Zijn gif kan ernstige gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid.
Het is belangrijk te onthouden dat deze spinnen zelden mensen aanvallen zonder provocatie. Het naleven van voorzorgsmaatregelen en een respectvolle houding ten opzichte van de natuur helpen onaangename ontmoetingen te voorkomen.

Sydney trechterwebspin (lengte – van 1 tot 5 cm) | wikimedia.org
Maakt grootte uit?
Er is een overtuiging dat hoe groter de spin, hoe gevaarlijker. Dit is echter niet waar. Grote spinnen, zoals de Theraphosa blondi, zien er indrukwekkend uit, maar hun gif is relatief zwak en niet gevaarlijk voor mensen. Een beet kan alleen plaatselijke irritatie of een milde allergische reactie veroorzaken. Daarentegen hebben sommige kleine spinnen giftiger gif.
Bijvoorbeeld, de Australische muisspin (Missulena) heeft een lichaamslengte van ongeveer 3 cm, maar zijn gif is gevaarlijk en vereist medische aandacht. Een ander voorbeeld is de karakurt (Latrodectus tredecimguttatus), een kleine spin uit de familie van zwarte weduwen, die in zuidelijke regio's van Rusland en Eurazië voorkomt. Zijn beet kan zeer pijnlijk en gevaarlijk zijn.
Spinnen zijn geen insecten
Veel mensen rekenen spinnen ten onrechte tot de insecten. In werkelijkheid behoren spinnen tot de klasse van spinachtigen (Arachnida), waartoe ook schorpioenen, mijten en hooiwagens behoren.
De verschillen tussen spinnen en insecten zijn aanzienlijk. Spinnen hebben acht poten, terwijl insecten er zes hebben. Het lichaam van spinnen is verdeeld in twee delen (kopborststuk en achterlijf), terwijl dat van insecten uit drie segmenten bestaat (hoofd, borststuk, achterlijf). Spinnen hebben geen antennes en vleugels, wat kenmerkend is voor veel insecten.
Deze verschillen maken spinnen tot een unieke groep geleedpotigen met eigen kenmerken en evolutionaire geschiedenis.
De mythe van het terugtrekken van web
Er bestaat een mening dat spinnen in staat zijn om uitgesponnen web terug te trekken, vooral wanneer ze er omhoog klimmen. Dit is echter een misvatting. Spinnen kunnen geen gebruikte web terugtrekken door het opnieuw in te nemen.
In werkelijkheid, wanneer een spin klimt, wikkelt hij overtollige draad om zijn poten of lichaam, of laat het eenvoudig achter zich. Het web wordt geproduceerd door speciale klieren en is een eenmalig materiaal in de context van zijn structurele functie.
Repareren van web: repareren spinnen hun netten?
Veel mensen denken dat spinnen beschadigde webben niet repareren, maar gewoon nieuwe bouwen. Deze bewering is slechts gedeeltelijk waar. Het gedrag van spinnen in dit opzicht hangt af van de soort.
Radspinnen (Araneidae) repareren vaak hun netten door kleine beschadigingen te herstellen om energie te besparen. Kruisspinnen kunnen zowel hun web repareren als volledig vervangen, afhankelijk van de mate van slijtage en vervuiling. Sommige soorten geven er de voorkeur aan om elke dag een nieuw web te bouwen voor maximale efficiëntie bij het vangen van prooien.
De beslissing van een spin om zijn web te repareren of te vervangen is gebaseerd op een balans tussen energiekosten en jacht efficiëntie.

Verbazingwekkende eigenschappen van web
Web is een van de meest verbazingwekkende natuurlijke materialen. Zijn eigenschappen verbazen wetenschappers en inspireren tot het creëren van nieuwe technologieën.
Web heeft een ongelooflijke sterkte: in verhouding tot het gewicht is het sterker dan staal en kevlar. Het is ook buitengewoon elastisch, in staat om vier keer zijn oorspronkelijke lengte uit te rekken zonder te breken. De lichtheid van het web stelt spinnen in staat om grote netten te maken met minimale inspanning.
Soms hergebruiken spinnen zijden webdraden door beschadigde draden te eten die door regen, wind of insecten zijn beschadigd. Het wordt verteerd met behulp van speciale enzymen.
Web wordt niet alleen gebruikt voor het vangen van prooien, maar ook voor het bouwen van cocons, het beschermen van eieren, verplaatsen (luchtvaart) en zelfs communicatie.
Wetenschappers bestuderen web om nieuwe materialen met vergelijkbare eigenschappen te ontwikkelen voor gebruik in geneeskunde, luchtvaart en industrie. Er worden experimenten uitgevoerd om spin-genen in het DNA van andere organismen, zoals zijderupsen, te integreren voor de massaproductie van spinzijde.
Diversiteit aan jachtstrategieën
Niet alle spinnen gebruiken web om prooien te vangen. Hun jachtmethoden zijn divers en aangepast aan de omgeving.
Actieve jagers
- Wolfspinnen (Lycosidae) achtervolgen hun prooi op de grond en tonen een hoge snelheid en uithoudingsvermogen.
- Springspinnen (Salticidae) hebben een scherp zicht en kunnen sprongen maken die meerdere keren hun lichaamslengte overschrijden.
- Krabspinnen (Thomisidae) camoufleren zich op planten en vallen insecten aan die in de buurt landen.
Waterjagers
- Dolomedes spinnen (Dolomedes) kunnen over het wateroppervlak rennen en zelfs duiken om vissen of kikkervisjes te vangen.
Unieke methoden
- Bolosspinnen (Mastophora) gebruiken een kleverige druppel aan het einde van een draad en zwaaien ermee als een lasso om nachtvlinders te vangen.
Sensorische vermogens en het gezichtsvermogen van spinnen
Spinnen hebben geen oren, maar horen door middel van fijne haartjes op hun poten die gevoelig zijn voor luchttrillingen. Met deze haartjes kan een spin zeer nauwkeurig de bron van een geluid bepalen door de beweging van de lucht, veroorzaakt door dit geluid, te interpreteren.
Spinnen ruiken geuren met behulp van speciale gevoelige haartjes, die zich ook op hun poten bevinden.
Spinnen hebben geen smaakpapillen in hun mond. Ze bepalen of hun prooi eetbaar is met behulp van chemisch gevoelige haartjes, die eveneens op hun poten zitten.
De ogen van spinnen verschillen sterk tussen verschillende families. Spinnen die jagen zonder vangweb, zoals wolfspinnen, lynxspinnen en springspinnen, hebben een zeer goed ontwikkeld gezichtsvermogen. Springspinnen kunnen bijna net zo goed zien als mensen. Experimenten hebben aangetoond dat ze zelfs kleuren kunnen onderscheiden. Grotspinnen, die in het donker leven, zien helemaal niets of erg slecht. Ze zijn volledig afhankelijk van geluiden en sensaties.

Springspin. Springspinnen vormen de grootste familie van spinnen, met meer dan 5800 soorten. | Image by Tiffany from Pixabay

Springspin. Springspinnen hebben een goed ontwikkeld gezichtsvermogen en brein, wat hun biologische eigenschappen bepaalt. | stockvault.net
Voortplantingsgedrag en "huwelijkscadeaus"
Het gedrag van spinnen tijdens de paring is divers en interessant. Bij sommige soorten kunnen de vrouwtjes de mannetjes opeten na de paring. Dit kan verband houden met een extra bron van voedingsstoffen voor het nageslacht. Mannetjes proberen deze ongelukkige afloop te voorkomen door allerlei trucjes.
Springspinnen en sommige andere soorten brengen een prooi, gewikkeld in web, naar het vrouwtje om haar af te leiden en te voorkomen dat ze hem opeet. Soms, bij gebrek aan geschikte prooi, kan het mannetje een oneetbaar voorwerp aanbieden, met het risico ontmaskerd te worden.
Sommige mannetjes voeren ingewikkelde paringsdansen uit, laten het web trillen of tonen heldere kleuren om het vrouwtje aan te trekken. Bij sommige soorten zijn de vrouwtjes aanzienlijk groter dan de mannetjes, wat het risico vergroot dat het mannetje wordt opgegeten.
Sociale spinnen: leven in kolonies
Hoewel de meeste spinnen solitaire dieren zijn, bestaan er sociale spinnen die in groepen leven. Bijvoorbeeld, Anelosimus eximius vormen kolonies tot wel 50 duizend individuen, bouwen samen enorme netten en delen hun prooi. Stegodyphus zorgen samen voor het nageslacht en offeren zichzelf zelfs op om de jonge spinnen te voeden.
In dergelijke kolonies is er een taakverdeling: verschillende individuen vervullen verschillende functies — jagen, bouwen, zorgen voor het nageslacht. Spinnen gebruiken trillingen en chemische signalen om hun acties te coördineren.
Praktische tips: hoe gevaarlijke ontmoetingen te vermijden
Hoewel gevaarlijke spinnen voor mensen zeldzaam zijn, is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te kennen, vooral in gebieden waar ze voorkomen.
Adviezen
- Draag beschermende kleding: draag handschoenen en gesloten schoenen bij werkzaamheden in de tuin of in de natuur.
- Controleer spullen: inspecteer kleding, schoenen en beddengoed, vooral als ze buiten of in kelders zijn opgeborgen.
- Vermijd contact: raak spinnen niet met blote handen aan, zelfs niet als ze onschuldig lijken.
- Leer kinderen: vertel kinderen over gevaarlijke soorten en dat ze niet met spinnen mogen spelen.
Wat te doen bij een beet
- Blijf kalm: paniek kan de situatie verergeren.
- Reinig de beetplek: gebruik zeep en water.
- Zoek medische hulp: vooral als er allergische reacties optreden of u zich in een gebied bevindt met gevaarlijke soorten.
- Beschrijf de spin: onthoud of fotografeer de spin indien mogelijk voor identificatie.
Interessante feiten over spinnen
- Spinnen in de ruimte: in 1973 werden spinnen naar het ruimtestation "Skylab" gestuurd om te onderzoeken hoe ze webben spinnen in gewichtloosheid. De resultaten toonden aan dat spinnen zich kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden en zelfs zonder zwaartekracht webben kunnen bouwen.
- Leeftijd van spinnen: sommige soorten vogelspinnen kunnen tot 30 jaar in gevangenschap leven, wat hen tot de langstlevende geleedpotigen maakt.
- Web als medicijn: in de oudheid werd web gebruikt om bloedingen te stoppen en wonden sneller te laten genezen dankzij de antibacteriële eigenschappen. Moderne studies bevestigen de effectiviteit van web in de geneeskunde.
- De snelste spin: de springspin kan snelheden tot 2 km/u bereiken, wat voor zijn grootte indrukwekkend is.
- Spinnen kunnen verloren ledematen regenereren: als een spin een poot verliest, kan hij deze herstellen tijdens de volgende vervelling. Deze eigenschap is vooral sterk bij jonge exemplaren.
- Sommige spinnen maken geluiden: bepaalde soorten spinnen kunnen geluiden maken door met hun achterlijf of cheliceren te trillen. Dit proces wordt "stridulatie" genoemd en wordt gebruikt voor communicatie met soortgenoten of om roofdieren af te schrikken.
- Camouflage en mimicry: sommige spinnen bootsen het uiterlijk en gedrag van andere insecten, zoals mieren, na om op hen te jagen of roofdieren te ontwijken. Dit helpt hen effectief te camoufleren in hun omgeving.
- Spinnen zijn de oudste roofdieren: fossiele resten van spinachtigen dateren van meer dan 380 miljoen jaar geleden, wat hen tot de oudste landroofdieren op aarde maakt.
- Unieke ogen van springspinnen: deze spinnen hebben vier paar ogen, waarvan de voorste middelste ogen een hoge resolutie hebben en hen in staat stellen om precies op hun prooi te focussen. Ze kunnen kleuren onderscheiden en zelfs ultraviolet licht zien.
- Spinnen kunnen elektrostatische krachten gebruiken om te vliegen: sommige kleine spinnen kunnen opstijgen door webdraden uit te laten en gebruik te maken van elektrostatische krachten in de atmosfeer om lange afstanden af te leggen. Dit fenomeen staat bekend als "ballonvaren".
- Spinnen kunnen duiken: de waterspin (Argyroneta aquatica) leeft onder water en creëert een bel van web gevuld met lucht, waarin hij ademhaalt en jaagt.
- Spinnen beïnvloeden het weer: massaal "ballonvaren" door spinnen kan enorme netten creëren die grote gebieden bedekken, wat soms het lokale microklimaat beïnvloedt door zonnestralen te weerkaatsen.
Spinnen zijn een integraal onderdeel van ons ecosysteem. Ze helpen de insectenpopulatie te beheersen, waarvan velen plagen zijn en ziekten verspreiden. Ondanks talloze mythen en angsten verdienen spinnen ons respect en bewondering. Door hun ware aard en rol in de natuur te begrijpen, kunnen we vooroordelen overwinnen en leren samenleven met deze verbazingwekkende wezens.
Over de meest ongebruikelijke spinnen hebben we al geschreven in enkele artikelen in onze rubriek "De meest ongebruikelijke dieren". We raden u aan om ze te bekijken:
- De stekelige webspins
- De pauwspin
- De gehoornde spin
- De bloemspin
- Het konijnspin
- De spin met een gelukkig gezicht
Superkrachten van spinnen: Top 5 beste momenten
U kunt ondertitels inschakelen in de videospeler en de vertaling ervan in elke taal selecteren in de instellingen