Misverstanden en curieuze feiten over opossums

Opossums, als de enige buideldieren in Noord-Amerika, hebben sinds de oudheid gemengde gevoelens bij mensen opgeroepen. Een van de bekendste zoölogen van de 19e eeuw, de Duitse wetenschapper en reiziger Alfred Brehm, beschreef ze als uiterst onaangename wezens met een onesthetisch uiterlijk en een slaperig karakter. Hij beweerde zelfs dat opossums er afschuwelijk dom uitzien en slechts één reactie lijken te hebben: met open mond roerloos blijven zitten.

Moderne observaties en studies naar het gedrag van deze dieren laten echter een meer objectief beeld zien en tonen aan dat opossums veel complexer en interessanter zijn dan grote natuuronderzoekers uit het verleden vermoedden.

De visie van Brehm en herinterpretatie

Alfred Brehm kwam opossums tegen in omstandigheden waarin ze niet op hun best waren. Hij benadrukte hun onhandige loop, neiging tot slaperigheid en schade aan pluimvee.

Boeren vonden deze roofdieren vaak direct in hun kippenhok na nachtelijke aanvallen, waar opossums, na het bloed van gedode kippen te hebben gedronken, soms op de plaats van de misdaad in slaap vielen. Dit beeld van het dier wekte natuurlijk antipathie bij waarnemers.

Latere onderzoeken hebben echter aangetoond dat opossums zich in hun natuurlijke habitat veel beweeglijker gedragen en niet zo dom zijn als op het eerste gezicht lijkt. Ze klimmen vrij behendig in bomen en, als omnivore roofdieren, kunnen ze allerlei dieren opsporen en vangen — van kleine zoogdieren en vogels tot insecten en kikkers. Op de grond, een minder bekende omgeving voor hen, lijken opossums inderdaad traag en onhandig.

Gevaar voor pluimvee en de reputatie van plunderaars

Bij boeren hebben opossums een slechte reputatie. Deze dieren kunnen daadwerkelijk schade aanrichten aan het huishouden, want ze overvallen vaak kippenhokken en erven.

In tegenstelling tot sommige andere roofdieren, die de prooi zouden meenemen en vluchten, houdt de opossum een echt "feestmaal" in het kippenhok. Hij valt kippen aan, drinkt hun bloed en blijft soms ter plekke liggen, tevreden in slaap vallend naast de dode vogels.

Zo’n schokkend gedrag wekt logischerwijs de wens op om van het dier af te komen: boeren proberen vaak opossums te doden als ze hen op heterdaad betrappen. Toch ontsnappen veel opossums aan executie door een uiterst curieuze verdedigingsreactie te vertonen.

De kunst van dood houden: de opossumtruc

De beroemdste gedragskenmerk van deze dieren is de zogenaamde "opossumtruc", oftewel het vermogen om zich dood te houden. Deze truc heeft zelfs geleid tot de bekende Engelse uitdrukking "to play possum", wat "doen alsof" of "zich voordoen" betekent.

Bij het ontmoeten van een roofdier of mens valt de opossum in een toestand die op verstijving lijkt: hij ligt roerloos met uitgestrekte poten, zijn ogen worden glazig en zijn bek staat open. Soms komt er schuim uit zijn mond, en anale klieren scheiden een afschuwelijk stinkend geheim af, wat de illusie van een dood lichaam compleet maakt.

Het is belangrijk op te merken dat deze reactie een fysiologische aard heeft en niet volledig een bewuste daad is. Het lijkt meer op een flauwte of katalepsie: het dier "valt uit", en zijn lichaam handhaaft automatisch de schijn van een lijk. Wanneer het gevaar voorbij is, "komt de opossum weer tot leven" en rent weg.

Bij heel jonge opossums kan deze vaardigheid niet op het juiste moment verschijnen of helemaal niet werken. Pasgeboren jongen hebben nog niet een volledig ontwikkeld zenuwstelsel en kunnen niet onmiddellijk "uitschakelen" bij dreiging, wat hen kwetsbaarder maakt. Bij volwassen dieren blijkt deze truc echter vaak verrassend effectief tegen veel roofdieren — van wolven en coyotes tot mensen.

Leefgebied en levensstijl

Opossums komen voor in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika en bewonen verschillende landschappen: van bossen en mangroven tot tropische jungles en met struiken begroeide gebieden. Ze geven de voorkeur aan een eenzame, bijna nomadische levensstijl en blijven meestal in een gebied zolang er voldoende voedsel en water is.

Gewoonlijk bouwen opossums geen eigen schuilplaatsen maar vestigen ze zich in verlaten holen, rotsspleten of onder vloeren van huizen. Ze doen geen bijzondere moeite om hun tijdelijke verblijfplaats comfortabel te maken, maar geven de voorkeur aan donkere, veilige plaatsen en gaan ’s nachts op zoek naar voedsel.

Daarnaast hebben sommige grote soorten opossums een opmerkelijke weerstand tegen het gif van kuipadderachtigen, zoals ratelslangen. Dit stelt hen in staat op gevaarlijke reptielen te jagen en te overleven waar andere zoogdieren een risico zouden lopen.

Alleseters en bijdrage aan ecosystemen

Hoewel opossums vaak worden beschouwd als roofdieren, is hun dieet veel breder. Ze eten bessen, fruit, insecten, aas en zelfs voedselafval, wat hen tot belangrijke opruimers in de natuur maakt.

Talrijke studies wijzen erop dat opossums enorme hoeveelheden teken eten en zo het risico op de verspreiding van door teken overgedragen ziekten verminderen.

Bovendien geeft de lage lichaamstemperatuur van de meeste opossumsoorten (voor zoogdieren) hen een verhoogde weerstand tegen hondsdolheid. Hoewel infectie niet volledig kan worden uitgesloten, komt het bij deze dieren veel minder vaak voor dan bij veel andere dieren die contact hebben met mensen.

Het wonderlijke proces van de ontwikkeling van jongen

In de wetenschappelijke literatuur worden vaak romantische beschrijvingen gegeven van de geboorte van opossumbaby's, zogenaamd gevormd in de buidel van de moeder. In werkelijkheid worden de jongen van buideldieren onderontwikkeld en piepklein geboren, en kruipen ze pas na de geboorte zelfstandig naar de buidel om zich aan de tepels van hun moeder vast te hechten.

Interessant feit

Een opossum kan tot wel 20 jongen in één worp hebben, en ze kunnen allemaal samen in een gewone theelepel passen.

De moeder likt een pad over haar buik om de jongen te helpen de weg naar de buidel te vinden. Zodra ze de tepel bereiken, "klampen" ze zich stevig vast om de komende weken door te brengen met groeien en voeding en bescherming te ontvangen. Wanneer ze groeien, beginnen ze na ongeveer twee maanden naar buiten te komen en reizen ze nog enkele weken op de rug van hun moeder, stevig vastgeklampt aan haar vacht.

Curieuze feiten over opossums

1. De oorsprong van de naam. Het woord "opossum" is overgenomen uit de talen van inheemse stammen die in het gebied van het huidige VS leefden. Het is afgeleid van het woord apasum, wat ruwweg kan worden vertaald als "wit dier" of "witte hond".
2. "Zich dood houden" in verschillende culturen. De uitdrukking "zich dood houden als een opossum" is een gevleugelde uitdrukking geworden in veel landen, vooral in de Engelstalige wereld, en wordt als metafoor gebruikt voor schijn of misleiding in heel uiteenlopende situaties — van politiek tot sport.
3. De aanpassingswaarde van de staart. Opossums hebben een grijpstaart die hen helpt bij het klimmen in bomen en zelfs bij het dragen van gras en takken voor het bouwen van tijdelijke nesten. Volwassen dieren kunnen echter niet aan hun staart hangen zoals vaak wordt afgebeeld in tekenfilms — hun lichaamsmassa is daarvoor te groot. Maar jonge dieren kunnen tijdens het spelen kort aan hun staart hangen.
4. Levensduur. In het wild bedraagt de gemiddelde levensduur van een opossum 1-2 jaar, maar in veiligere omstandigheden (zoals in dierentuinen) kunnen ze 4-6 jaar leven.
5. Recordaantal tanden. De opossum (specifiek de Virginiaanse opossum, de bekendste soort in Noord-Amerika) heeft 50 tanden — meer dan welk ander landzoogdier op het continent ook. Dit gebit is aangepast aan hun omnivore dieet en helpt hen zowel plantaardig als dierlijk voedsel te kauwen.
6. Waardevolle "tekenopruimers". Onderzoek wijst uit dat één opossum in een seizoen duizenden teken kan vernietigen. Ze likken hun vacht schoon en eten parasieten op, waardoor de verspreiding van door teken overgedragen ziekten (zoals de ziekte van Lyme) wordt voorkomen.
7. Voedselvindingrijkheid. Deze dieren kunnen vrijwel alle voedselbronnen consumeren: van pitten en eieren tot rijp fruit, paddenstoelen en zelfs afval. Sommige stedelijke opossums doorzoeken vaak vuilcontainers, en als ze toegang hebben tot huisdiervoer, maken ze de bakjes snel leeg.

Zo blijken opossums veel meer te zijn dan eentonige en afstotelijke wezens zoals sommige 19e-eeuwse onderzoekers ze beschreven. Ze passen zich met succes aan aan de meest uiteenlopende omstandigheden, tonen behendigheid, uithoudingsvermogen en sluwheid in hun strijd om te overleven.

Ja, deze dieren kunnen nachtelijke plunderaars op boerderijen zijn en boeren problemen bezorgen, maar in natuurlijke ecosystemen spelen ze een belangrijke rol bij het reguleren van de aantallen insecten en kleine knaagdieren.

Hun verbazingwekkende vermogen om "dood te spelen" heeft niet alleen geleid tot een blijvende uitdrukking in de Engelse taal, maar heeft duizenden opossums geholpen te ontsnappen aan roofdieren en mensen.

Door deze feiten te leren kennen, kunnen we op een nieuwe manier naar opossums kijken en hun interessante, zij het soms tegenstrijdige aard waarderen. Deze dieren verdienen aandacht en zorgvuldige behandeling, en hun unieke evolutionaire niche in de wereld van zoogdieren maakt ze een prachtig voorbeeld van hoe divers en verbazingwekkend het leven op onze planeet is.

Opossum houdt zich dood

Feiten over opossums die mythes ontkrachten