Welke kleur heeft water?

Als men ons vraagt welke kleur water heeft, antwoorden de meesten: “geen”, “het is doorzichtig” of “het weerspiegelt gewoon de lucht”. Dat is deels waar, maar niet helemaal.

Water heeft een eigen kleur

Zuiver water heeft eigenlijk een lichte blauwe tint. Die is nauwelijks zichtbaar, maar wordt sterker als je door een dikke laag water kijkt. Dit kun je zien als je in een diepe sneeuwkuil kijkt of door dik ijs — bijvoorbeeld bij een bevroren waterval. Als je een zeer groot wit zwembad met water vult en erdoorheen kijkt, lijkt het water blauw.

Waarom gebeurt dit? De blauwe kleur ontstaat doordat watermoleculen het rode en gele deel van het licht absorberen, terwijl de blauwe stralen worden verstrooid en naar ons terugkeren. Daarom zien we een blauwe tint, vooral als we door het water heen kijken.

Waarom is de zee soms blauw en soms niet?

Als we naar het wateroppervlak kijken in plaats van erdoorheen, spelen andere factoren een rol. Eén daarvan is de weerspiegeling van de lucht. Op een heldere dag kan de zee felblauw lijken, terwijl ze op een bewolkte dag grijs of groenachtig oogt. Water werkt als een spiegel, en de kleur ervan hangt grotendeels af van de kleur van de lucht, de bewolking en de invalshoek van het zonlicht.

Waarom verandert de kleur van water?

De kleur van water is het resultaat van een combinatie van twee effecten:

• De eigen kleur van water (lichte blauwe tint)
• Verontreinigingen, zwevende deeltjes, planten en micro-organismen

In grote watermassa’s leven vaak microscopisch kleine algen — fytoplankton. Ze bevatten chlorofyl, dat blauw en rood licht absorbeert maar groen licht weerkaatst. Daardoor kan het water groen of blauwgroen lijken — vooral op plaatsen waar veel fytoplankton aanwezig is.

Soms kan de zee zelfs rood lijken. Dit gebeurt bij de zogeheten rode getijden — een massale groei van bepaalde algen die het wateroppervlak roodachtig kleuren.

En wat met ijs en sneeuw?

Transparant ijs zonder luchtbellen ziet er ook blauw uit als het in grote hoeveelheden voorkomt. Sneeuwgletsjers lijken van een afstand wit, maar van dichtbij — vooral in de schaduw — krijgen ze een diepe blauwe kleur. Dat komt doordat licht binnenin het ijs een lange weg aflegt en verstrooid wordt, waardoor warme tinten verloren gaan.

Gewoon ijs kan wit lijken door lucht die erin bevroren is. Maar in gletsjers zorgt de hoge druk ervoor dat luchtbellen eruit worden geperst, waardoor het ijs dichter wordt — en dan wordt het blauw.

Waarom hebben rivieren verschillende kleuren?

De kleur van rivierwater hangt sterk af van wat erin opgelost of aanwezig is. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Transparant — typisch voor bergrivieren, vooral die gevoed worden door smeltwater van gletsjers of sneeuw.
• Geel of roodachtig — in vlakke of woestijnrivieren die veel zand, klei en organisch materiaal vervoeren (zoals de Koeban of rivieren in Centraal-Azië).
• Zwart — bij rivieren die door bossen en jungles stromen, zoals de Braziliaanse Rio Negro. De donkere kleur komt van organisch materiaal uit vegetatie.
• Wit of grijs — op plaatsen waar het water kolkt, zoals bij stroomversnellingen of watervallen. De kleur wordt veroorzaakt door luchtbellen. In het Engels worden zulke rivieren “white water” genoemd.

Interessante feiten over de kleur van water

1. Japanse maatstaf voor waterzuiverheid. In de Japanse visserij bestaat een schaal voor waterzuiverheid — “van karper tot forel”. Karper leeft in troebel water, forel alleen in schoon water. Op basis hiervan wordt de helderheid van vijvers en rivieren beoordeeld.
2. Het roze Hilliermeer, Australië. Het Hilliermeer in het zuidwesten van Australië valt op door zijn felroze kleur. Deze ongebruikelijke tint is te danken aan de aanwezigheid van micro-organismen zoals de alg Dunaliella salina en de bacterie Salinibacter ruber, die pigmenten produceren die het water kleuren.
3. De bloedwaterval in Antarctica. In de Taylor-gletsjer in Oost-Antarctica bevindt zich een unieke waterval die bloedrood is gekleurd. Dit fenomeen wordt veroorzaakt door een hoog ijzeroxidegehalte in het zoute water dat uit een ondergletsjermeer stroomt.
4. Het blauwe Blautopfmeer, Duitsland. De karstbron Blautopf in Baden-Württemberg staat bekend om zijn diepe blauwe kleur. Deze tint ontstaat door lichtverstrooiing op nanodeeltjes kalksteen die in het water aanwezig zijn.
5. Waterbloei en de gevolgen ervan. Felgroene waterbloei houdt vaak verband met de groei van cyanobacteriën. Sommige daarvan kunnen gifstoffen produceren die gevaarlijk zijn voor dieren en mensen. Waterbloei kan zelfs onder het ijs en in aquaria optreden als er te veel voedingsstoffen aanwezig zijn.

Korte samenvatting

• Water heeft echt een blauwe tint — die wordt sterker naarmate de diepte toeneemt.
• De kleur die we aan het wateroppervlak zien, hangt af van weerspiegeling van de lucht, zwevende deeltjes, plantenleven en diepte.
• De variatie in tinten — van groen tot zwart en zelfs rood — wordt verklaard door natuurlijke verontreinigingen, fytoplankton en lichtomstandigheden.

Dus de volgende keer dat je naar de zee of een rivier kijkt, probeer dan te raden waarom het water er zo uitziet. De kleur van water is niet zomaar een weerspiegeling, maar een complex verhaal van licht, diepte en het leven erin.