
Przez kilka dekad istniało silne przekonanie, że masło może mieć bardzo negatywny wpływ na stan naczyń wieńcowych i układ sercowo-naczyniowy. Taki pogląd był szczególnie powszechny w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, kiedy coraz więcej dietetyków i lekarzy zaczęło obwiniać tłuszcze zwierzęce o zwiększone ryzyko miażdżycy.
W rezultacie reputacja masła znacznie ucierpiała, a wielu konsumentów masowo przeszło na margaryny i różne oleje roślinne, mając nadzieję na znalezienie „zdrowej” alternatywy.
Jednak współczesne badania pokazują, że rola masła w codziennej diecie jest niedoceniana, a jego potencjalna „szkodliwość” jest często mocno przesadzona. Faktem jest, że naturalne tłuszcze pochodzące z pełnego mleka krowiego zawierają cały kompleks ważnych dla organizmu substancji, które trudno zastąpić innymi źródłami.
Poniżej przeanalizujemy główne powody, dla których masło zasługuje na powrót na Twój stół (pod warunkiem umiarkowanego i właściwego spożycia).
1. Źródło łatwo przyswajalnej witaminy A
Masło zawiera jedną z najbardziej przyswajalnych przez organizm ludzkich form witaminy A (retinolu). To właśnie retinol odpowiada za:
- Zdrowie układu hormonalnego: wspiera prawidłowe funkcjonowanie nadnerczy i tarczycy, reguluje gospodarkę hormonalną i metabolizm.
- Stan oczu: wspomaga dobre widzenie, pomaga zachować ostrość wzroku o zmierzchu, zapobiega zespołowi „suchego oka”.
- Piękno skóry i włosów: przyspiesza regenerację komórek naskórka, zwiększa elastyczność i wspomaga odnowę skóry.
- Integralność błon śluzowych: witaminy A i E, działające w duecie, pomagają błonom śluzowym chronić się przed szkodliwymi wpływami środowiska.
- Wzmocnienie odporności: retinol wspiera zwiększenie odporności organizmu na infekcje i przyspiesza proces regeneracji po chorobie.
Niedobór witaminy A objawia się pogorszeniem wzroku (szczególnie o zmierzchu), suchością skóry, łamliwością paznokci i włosów, a także ogólnym obniżeniem odporności. Warto zauważyć, że w maśle retinol występuje w biodostępnej formie, co zwiększa szybkość i kompletność jego przyswajania.
2. Skarbnica korzystnych kwasów tłuszczowych
Około 40% tłuszczów zawartych w maśle to kwas oleinowy, który:
- Wspiera zdrowy poziom „dobrego” cholesterolu (HDL) i pomaga obniżyć poziom „złego” (LDL).
- Poprawia metabolizm tłuszczów, pomagając organizmowi efektywniej wykorzystywać tłuszcze do produkcji energii, zamiast magazynować je w tkance tłuszczowej.
- Ma właściwości przeciwzapalne, co jest szczególnie ważne w przypadku przewlekłych stanów zapalnych.
Oprócz kwasu oleinowego masło zawiera także inne kwasy tłuszczowe ważne dla zdrowia komórek. Biorą one udział w regeneracji tkanek (w tym komórek nerwowych i mózgu), a także zwiększają przyswajanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Rezygnacja z takich tłuszczów może prowadzić do niedoboru wielu niezbędnych substancji.
3. Masło szybko daje uczucie sytości i pomaga kontrolować apetyt
Masło to wysokokaloryczny produkt, jednak ta cecha działa na korzyść osób dążących do racjonalnego odżywiania. Nawet niewielki kawałek masła:
- Przyspiesza uczucie sytości. Dzięki zawartości tłuszczów i kwasów tłuszczowych organizm szybko otrzymuje sygnał o sytości, co zmniejsza ryzyko przejadania się.
- Dostarcza energii do aktywności. Tłuszcze z masła łatwo i niemal natychmiast przekształcają się w energię potrzebną do pracy mięśni.
- Pomaga się rozgrzać w chłodne dni. Produkcja ciepła w organizmie wzrasta dzięki szybkiemu wykorzystaniu dostarczonych tłuszczów, co jest szczególnie ważne dla mieszkańców regionów północnych.
Umiarkowane spożycie masła nie powoduje szybkiego przyrostu masy ciała, ponieważ wartość energetyczna produktu jest wykorzystywana przez organizm na bieżąco, a nie magazynowana „na zapas”.

4. Masło jest bogate w antyoksydanty
Jednym z najcenniejszych składników masła jest selen. Ten mikroelement znany jest ze swojej aktywności antyoksydacyjnej:
- Zapobiega uszkodzeniom komórek przez wolne rodniki, tym samym spowalniając proces starzenia.
- Bierze udział w syntezie enzymów, wspierających układ odpornościowy.
- Pomaga w profilaktyce miażdżycy oraz niektórych nowotworów złośliwych.
Oprócz selenu masło zawiera także inne antyoksydanty, które działają wspólnie i wzmacniają mechanizmy obronne organizmu.
5. Masło wspiera zdrowie stawów
Masło wytwarzane z niepasteryzowanej śmietany (najczęściej dostępne w gospodarstwach rolnych, gdzie mleko nie jest poddawane obróbce termicznej na skalę przemysłową) zawiera unikalny składnik zwany czynnikiem antysztywności (czynnik Wulzena). Uważa się, że:
- Zmniejsza sztywność i bóle stawów u pacjentów z artretyzmem i artrozą.
- Zwiększa elastyczność ścian naczyń krwionośnych, co jest szczególnie ważne przy żylakach.
Chociaż tego rodzaju masło nie zawsze jest dostępne w zwykłych sklepach, można je znaleźć w specjalistycznych eko- lub gospodarstwach rolnych. Włączenie takiego produktu do diety może być dodatkowym wsparciem w leczeniu chorób układu ruchu.
6. Masło jest źródłem jodu
Dla mieszkańców regionów oddalonych od wybrzeża masło może być jednym z produktów, które rekompensują niedobór jodu. Przy niewystarczającym spożyciu ryb i owoców morza wzrasta ryzyko:
- Niedoczynności tarczycy i innych patologii tarczycy.
- Spadku funkcji poznawczych i szybkiego zmęczenia.
- Zaburzeń metabolicznych, prowadzących do nadwagi i innych problemów.
Regularna obecność masła w umiarkowanej ilości w diecie dostarcza organizmowi dodatkowego źródła jodu, co pomaga wspierać funkcjonowanie układu hormonalnego.
7. Masło wzmacnia przewód pokarmowy i normalizuje trawienie
Masło obfituje w kwasy tłuszczowe (np. glikosfingolipidy), które mają właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne. One:
- Zapobiegają namnażaniu się szkodliwych bakterii w przewodzie pokarmowym.
- Chronią błony śluzowe jelit przed uszkodzeniami.
- Stabilizują perystaltykę jelita grubego, zmniejszając ryzyko zaparć i biegunek.
Dla osób z wrażliwym układem pokarmowym, a także tych, którzy cierpią na przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, masło może być bardziej łagodnym źródłem tłuszczów w porównaniu z niektórymi odpowiednikami roślinnymi.

8. Masło zawiera zwiększoną ilość witaminy K
Witamina K odgrywa ważną rolę w:
- Procesie krzepnięcia krwi: niedobór tej witaminy może prowadzić do zwiększonej krwotoczności, powolnego gojenia ran i innych komplikacji.
- Utrzymaniu zdrowia kości: witamina K bierze udział w mineralizacji tkanki kostnej i wspomaga profilaktykę osteoporozy.
- Zmniejszeniu ryzyka próchnicy: wzmacnia szkliwo zębów i pozytywnie wpływa na stan jamy ustnej.
Regularne włączanie produktów bogatych w witaminę K do diety jest szczególnie ważne dla osób starszych, kobiet po menopauzie oraz wszystkich, którzy dbają o zdrowie układu kostnego.
9. Masło ma łagodne działanie ochronne
W medycynie ludowej i tradycyjnej istnieje prosty przepis, który poleca się osobom cierpiącym na wrzody żołądka: rano na czczo wypić filiżankę mocnej czarnej herbaty z cukrem i dodać do niej łyżkę masła. Taki „koktajl”:
- Zapewnia efekt gojenia ran dzięki cienkiej warstwie, którą masło tworzy na błonach śluzowych.
- Dezynfekuje żołądek dzięki zawartości garbników w herbacie.
- Podnosi ogólną energię dzięki cukrowi i łatwo przyswajalnym tłuszczom.
Na wczesnym etapie wrzodów żołądka takie środki mogą wspierać bliznowacenie drobnych wrzodów. Należy jednak pamiętać, że nie zastępują one pełnoprawnego leczenia i konsultacji z lekarzem.
10. Masło zawiera maślan sodu
Maślan sodu (sól kwasu masłowego) to jedna z kluczowych substancji zawartych w maśle. Badania naukowe wskazują, że on:
- Zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, co może pomagać w profilaktyce cukrzycy typu 2.
- Reguluje metabolizm cholesterolu, zmniejszając ryzyko miażdżycy.
- Optymalizuje pracę przewodu pokarmowego, ponieważ kwas masłowy jest „paliwem” dla komórek jelit.
Uważa się, że osoby regularnie spożywające naturalne masło rzadziej borykają się z zawałami serca i udarami, jednak mowa wyłącznie o zrównoważonej diecie i braku innych poważnych czynników ryzyka.

Ile masła potrzeba i jak je prawidłowo wybierać
Zapotrzebowanie na masło w dużej mierze zależy od wieku, płci i stylu życia. Kilka zaleceń:
- Dzieci i młodzież: potrzebują pełnego spektrum składników odżywczych do wzrostu i rozwoju, dlatego rozsądna ilość masła (zwykle 10–20 gramów dziennie) dostarcza witamin i kwasów tłuszczowych.
- Kobiety w ciąży i karmiące: do formowania płodu i produkcji mleka organizm potrzebuje dodatkowych zasobów, w tym tłuszczów. Umiarkowane włączenie masła do diety może pomóc uzupełnić niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
- Sportowcy i osoby z wysoką aktywnością fizyczną: masło stanowi szybko dostępne źródło energii i korzystnych składników odżywczych.
- Osoby starsze: również potrzebują tłuszczów do wspierania pracy mózgu i profilaktyki osteoporozy, ale dawkowanie warto skonsultować z lekarzem, uwzględniając ogólny stan zdrowia.
Przy wyborze produktu zwróć uwagę na:
- Pochodzenie i warunki produkcji. Najlepiej, jeśli masło jest wytwarzane z mleka od krów pastwiskowych: nie podaje się im hormonów wzrostu, a ich dieta obejmuje naturalne pasze, co podnosi jakość mleka.
- Zawartość tłuszczu. Prawdziwe masło powinno zawierać co najmniej 82,5% tłuszczu, a zawartość wody – nie więcej niż 0,016%. Jeśli w składzie znajdują się tłuszcze roślinne lub inne dodatki, to już nie jest czyste masło, lecz margaryna lub miks.
- Termin ważności i warunki przechowywania. Naturalny produkt bez konserwantów ma stosunkowo krótki termin ważności. Powinien być przechowywany w lodówce i pakowany w sposób chroniący przed światłem (inaczej tłuszcz może ulec utlenieniu).
Wysokiej jakości masło zawsze składa się wyłącznie z naturalnej śmietany, bez dodatków i sztucznych składników. Kolor może się nieznacznie różnić w zależności od pory roku: zimą krowy jedzą mniej świeżej trawy, a masło jest zwykle jaśniejsze.
Współczesne dane naukowe i zalecenia żywieniowe potwierdzają, że masło może przynieść znaczne korzyści organizmowi, jeśli jest spożywane umiarkowanie i z zachowaniem ogólnych zasad zdrowego odżywiania. Zawiera szereg cennych witamin, minerałów, antyoksydantów i kwasów tłuszczowych, których trudno zastąpić innymi produktami. Wspiera gospodarkę hormonalną, pomaga w pracy układu pokarmowego, uczestniczy w profilaktyce wielu chorób i zapewnia szybkie uczucie sytości.
Mimo że w przeszłości masło było uważane za głównego „winowajcę” chorób układu sercowo-naczyniowego, dziś wiadomo: nie wszystkie tłuszcze zwierzęce są równie szkodliwe, a ich wpływ na nasze zdrowie jest znacznie bardziej złożony, niż wcześniej sądzono. Najważniejsze to pamiętać o umiarze, wybierać produkty wysokiej jakości i uwzględniać indywidualne potrzeby swojego organizmu. Wtedy masło stanie się nie tylko elementem codziennego posiłku, ale pełnowartościową częścią zdrowego zbilansowanego odżywiania.